Öğrenciler, araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımında geleneksel sınıf ortamlarının aksine araştırma sürecinin başından sonuna kadar etkin rol oynarlar. Öğrenme sorumluluğu öğrencilerdedir. Bunun için de soru sorarlar, sordukları sorulara cevap ararlar, yani araştırırlar. Bununla birlikte öğrencilerin araştırmaya dayalı öğrenmeyi gerçekleştirebilmeleri için yapılandırılmış araştırmalardan, kılavuzlu (rehberli) araştırmalara ve açık araştırmalara doğru bir yol izlenmesi gerekir.

1. Yapılandırılmış Araştırmalar

Öğretmen araştırmaya dayalı yapılan çalışma boyunca gerekli olan öğrencilerin çözeceği problemler, çözüm yöntemi ve gerekli materyaller vb. bilgileri öğrencilere sunar. Öğrenciler de öğretmenlerinin rehberliğinde sonuçlara ulaşmaya çalışırlar. Problem öğretmen tarafından öğrencilere sunulur. Öğrenci de öğretmen tarafından sunulan araştırma basamaklarını takip ederek araştırmasını tamamlar (Tatar, 2006). Bu düzeydeki araştırma, öğrencilerin üst düzey soruşturma yapma yeteneklerini geliştirmeleri açısından çok önemlidir.

2. Kılavuzlu (Rehberli) Araştırmalar

Yapılandırılmış araştırmalarda tecrübe edinmiş ancak kendilerinin tasarlayacağı açık araştırmalara hazır olmayan öğrencilerin açık araştırmalara hazırlanması için kılavuzlu araştırmalar kullanılır. Kılavuzlu araştırma ile öğrenci araştırma becerilerini kazanır. Bu şekilde ileride kendileri bağımsız araştırmalar yapabilme becerisi kazanır.

3. Açık Araştırmalar

Açık araştırmalar, gerçek bir bilimsel araştırmaya çok benzerdir. Öğrenciler araştırma soruları, yöntem ve yöntemlerini kurabilir, verileri kaydedebilir ve analiz edebilir ve kanıtlardan sonuç çıkarabilir . Açık araştırmada araştırmayı öğrenciler tasarlar. Bu nedenle sonuçlar öğretmen ve öğrenci tarafından daha önce bilinmemektedir. Açık araştırmanın veri toplama sürecinde öğrenciler soruların çözümlerine ulaşmak için ek kaynakları araştırma ve bilgiyi elde etmede özgürdür. Açık araştırma araştırmayı başlatmada ve devam ettirmede öğrencinin özgürlüğünü ve sorumluluğunu artırmaktadır. Açık araştırmaları yürütebilmeleri için öğrencilerin daha düşük seviyedeki (yapılandırılmış ve kılavuzlu) araştırmalarda deneyim sahibi olmaları gerekir.

4. Araştırmaya Dayalı Öğrenme Ortamında Öğretmenin Rolü

Araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımında öğretmenin görevi, öğrencilerin yürüttükleri araştırmayı yönlendirmek değil öğrencileri sürekli desteklemektir . Bu yaklaşımda öğretmen hazır bilgiyi öğrencilere aktarmaz. Öğretmenin görevi bilgiyi sunmak değil, öğrencilere rehberlik etmektir.  Öğretmenin öğrencilere rehberlik etmesi demek, öğrencilerin araştırmayı gerçekleştirme sürecinde yalnız bırakılması anlamına gelmemektedir. Öğretmenlerin yürütülen araştırma ile ilgili içerik ve etkinlikleri seçmeleri ve yapılandırmaları gerekmektedir. Ayrıca öğretmenler, bilimsel düşüncenin gelişimini destekleyen aktif bir sınıf ortamı oluşturmalıdırlar.

Araştırmaya dayalı öğrenmenin uygulandığı sınıflarda öğretmenin rolü geleneksel derslerde üstlendiği rollerden oldukça farklıdır. Geleneksel sınıflarda bilgi aktarıcısı rolünde olan öğretmen araştırmaya dayalı öğrenme ortamında rehber, araştırmacı, yönlendirici ve öğrenci rolündedir. Araştırmaya dayalı öğrenime dayalı bir öğrenme ortamı yaratabilmek ve sorgulayıcı – araştırma ortamında bilginin yapılandırılması sağlayabilmek için öğretmene düşen görevler şöyle sıralanabilir

• Bireysel öğrenmelerin sorumluluğunun öğrenciler tarafından alınmasını sağlama,
• Öğrencilerin bilimsel soru sormalarını sağlama,
• Kendi araştırmalarını oluşturmaları için öğrencileri teşvik etme,
• Farklı ve çeşitli materyallerin kullanılabileceği ortamı sağlama,
• Öğrencilerin birbiriyle etkileşim ve iletişim halinde olabileceği işbirlikçi bir ortam sağlama,
• İçeriği öğrenmeye uygun araç ve materyaller sunma,
• Araştırma sürecinde öğrencilerin zorlandıkları noktalarda devreye girerek uygun yönlendirmeleri yapma,
• Doğru zamanda uygun yönlendirmelerle öğrencilerin bir sonraki öğrenme basamağına çıkmalarına yardımcı olma,
• Öğrencilerin ürettikleri fikirleri ve önerileri dinleyip değer verme,
• Öğrencilere yönelteceği sorularla öğrencileri düşünmeye ve araştırma yapmaya heveslendirme,
• Başka denemeler yapılması yönünde öğrencilerini cesaretlendirme
• Yeni kavramları açıklamak için öğrencilerin önceki bilgilerini ve araştırmalarını kullanma.